Angielskie czasy: Past Perfect

Piękny czas zwany również w języku polskim jako czas zaprzeszły, a w języku angielskim pluperfect, co w bardzo wolnym tłumaczeniu (i na dodatek zahaczając o język francuski po drodze) oznacza „bardziej niż doskonały” lub, w wersji przyziemnej, „bardziej niż dokonany”. Obiecująco się zaczyna, prawda?

Zanim ruszycie na przygodę z tym czasem, upewnijcie się, że w małym paluszku macie czas Past Simple, bowiem bez niego dzisiaj poruszany czas nie ma sensu. Done? Perfect!

Jak mam nadzieję pamiętacie z poprzednich moich tekstów o czasach narracyjnych, jeśli mowa o czasach przeszłych, to nie jest większą filozofią stosować je w w izolacji. Sztuką jest umiejętne żonglowanie nimi podczas normalnej wypowiedzi w taki sposób, by to, co mówimy, z jednej strony miało sens, a z drugiej pokrywało się z tym, co chcieliśmy powiedzieć. Jeśli więc mamy do czynienia z przynajmniej dwoma czynnościami przeszłymi, warto uzmysłowić sobie możliwe między nimi czasowe relacje, bo jeśli to zrozumiecie, nie tylko czasy przeszłe odkryją przed Wami swe sekrety, ale i łatwiej będzie Wam ugryźć inne czasy, szczególnie te o aspekcie perfect, czyli dokonanym. Relacje, o których mowa i które nas interesują, są raptem cztery:

1. czynności wykonywane po sobie, wymieniane w porządku chronologicznym, np. When I came to work yesterday, I checked my emails and wrote a report on a case.
2. czynności wykonywane jednocześnie, w tym samym czasie, np. They were discussing the company’s problems at the meeting while we were trying to solve them on our own.
3. jedna, dłuższa czynność stanowi tło dla innej, krótszej, która przerywa tę dłuższą, np. I was watching TV when I heard a gunshot.
4. czynności, które wymieniami, nie następują w porządku chronologicznym, np. When the Johnsons opened the door, they saw someone had broken in!

Z podkreślonych czasowników wyłaniają się nam wzory do stosowania, które podsumowują powyższe reklacje:

1. czynności wykonywane po sobie: Past Simple + Past Simple
2. czynności wykonywane jednocześnie: Past Continuous + Past Continuous (ewentualnie znów dwa razy Past Simple, ale trzeba uważać na czasowniki, o czym już pisałem we wpisach poświęconych poszczególnym czasom)
3. tło z czynnością krótszą: dla tła Past Continuous + dla krótszej Past Simple
4. czynności nie w porządku chronologicznym: dla bliższej teraźniejszości Past Simple + dla dalszej przeszłości Past Perfect

To, czym się zajmujemy w aktualnym wpisie, to ostatnia relacja, z której już wynika, do czego pierwotnie używamy czas Past Perfect: do mówienia o czynności wykonanej przed inną czynnością przeszłą, wyrażoną najczęściej czasem Past Simple. Co ważne, zdanie w czasie Past Perfect nie może być zdaniem samodzielnym, ponieważ czas ten służy do przesunięcia perspektywy czasu do tyłu, do dalszej przeszłości względem innej czynności przeszłej:

• By the time I came to the office, the meeting had ended.
  
• We entered the restaurant and realised we had forgotten to book the table.
• Mark looked around but the girl had gone.
• The alarm didn’t go off because I hadn’t set it!
• They cut off the electricity because we hadn’t paid the bills.

To w sumie tyle, ale dlaczego więc niezbyt często słyszy się zdania w tym czasie? Pomijając już kwestię, że jak ktoś go nie zna, to go w ogóle nie będzie rozpoznawał, po części jest to kwestia tego, że w kontekście siła, w związku z czym można się domyślić, co było pierwsze (i tak, naukowcy już odkryli, że to jednak jajko było pierwsze), a co nastąpiło później. Z drugiej strony wyjątkowo można ten czas… pominąć, a przynajmniej jeśli tylko mówimy o wszystkim chronologicznie, czyli tak, jak naprawdę miało miejsce, można się bez niego obejść. Porównajmy:

• I ate breakfast and went outside. Oh, and I also got dressed.
  Skoro mamy wszystkie czynności wyrażone za pomocą czasu Past Simple, to znaczenie jest jasne: ubrałem się dopiero po wyjściu z domu (choć, no dobrze, można zgadnąć, że niekoniecznie właśnie tak było).
• I ate breakfast and went outside. Oh, and I had also got dressed.
  Ach, czyli jednak nie wyleciałem nago na ulicę, ponieważ ubrałem się przed wyjściem! Niemniej rodzimi użytkownicy języka, szczególniej ci mniej dbający o język, mogą nie skorzystać w tym drugim przykładzie z czasu Past Perfect.

Czy więc naprawdę można się bez tego czasu obejść? Pomijając względy estetyczne oraz to, że Past Perfect jest stosowany w piśmie częściej niż w mowie (ale i tak da się go usłyszeć w oficjalnych komunikatach), to i tak nie do końca, jak i nie da się zawsze mówić o wszystkich wydarzeniach przeszłych zgodnie z ich kolejnością. Zobaczmy inne zdania:

• Alice came, but her friends went out. Alice przyszła, a wtedy oni wyszli, czyli mieli okazję się spotkać.
  BUT Alice came, but her friends had gone out. Alice przyszła, ale ich już nie było, więc się rozminęli.
• When we arrived, the film started. Film się zaczął, gdy przyjechaliśmy.
  BUT When we arrived, the film had started. Gdy przyjechaliśmy, film już leciał.
• When the police walked in, everyone went home. Ludziska się rozeszli po wparowaniu policji.
  BUT When the police walked in, everyone had gone home. Gdy policja przyszła, pocałowała klamkę.

To teraz pora na ułatwienia: czy pamiętacie może, jakie słówka były typowe dla czasu Present Perfect? Kojarzycie just czy already? Mam nadzieję, że tak, bo te słówka też będą i tutaj występować, podobnie jak inne okoliczniki czasu typu after, as soon as, before, by the time czy when. Jeśli kolejność wymienianych czynności jest jasna ze względu na te okoliczniki właśnie, czas Past Perfect bywa zastępowany przez Past Simple:

• As soon as Jack (had) ordered food, he poured himself a glass of champagne.
• After my parents had gone / went to the cinema, I threw a party.
• She was angry even though he (had) apologised to her earlier.
• I had just closed the door when someone knocked again.

Można tak robić, ale nie zawsze warto ze względu na ubóstwo językowe, które może nas dopaść. Ostatecznie po co komu znajomość would oraz used to, jeśli zna już Past Simple? To, czy sami będziecie korzystać z nabytej wiedzy, zależy już od Was, ale inni korzystają z różnych ciekawych konstrukcji, żeby nie brzmieć sztucznie jak robot, który ciągle powtarza wyryte na pamięć zdania. Język nie tak działa. I nie, nie ma czegoś takiego jak „podstawowe” angielskie czasy w ilości sztuk 3-5, które rzekomo Brytyjczycy stale stosują, podczas gdy reszta to tylko zapychacze książek. Tak może powiedzieć tylko osoba, która nie zna języka. Każdy czas do czegoś służy, ma inną funkcję i tak np. czasem Present Continuous nie wyrazimy tego, do czego służy czas Future Perfect. Znajomość gramatyki nie ogranicza się więc tylko do nas samych jako do potencjalnych użytkowników np. czasów; wiedza o różnych konstrukcjach pozwala nam w komunikacji, a czy język nie ma służyć komunikacji właśnie?

Co do budowy, to Past Perfect jest analogiem Present Perfect, ale w wersji uproszczonej. Operatorem jest had, co wymusza 3. formę czasownika. Pełną formę przecznia had not skrócimy do hadn’t.

• twierdzenie: osoba + operator + czasownik + reszta zdania
• przeczenie: osoba + operator + not + czasownik + reszta zdania
• pytanie: operator + osoba + czasownik + reszta zdania

Jako ciekawostkę powiem Wam, że w języku polskim czas ten również istnieje, ale dzisiaj jest to konstrukcja niemalże martwa, chociaż ciągle żyje i ma się dobrze – o ile ktoś pamięta, by stosować – „powinienem był” dla czasu przeszłego. Otóż zdanie „powinieneś mi powiedzieć” to zdanie o znaczeniu teraźniejszym i przyszłym, co błędnie jest też stosowane do mówienia o przeszłości, względem której powiemy właśnie „powinieneś był mi powiedzieć”.

Tak że tego… ze mną nauczycie się nie tylko angielskiego, ale i podszlifujecie język polski! It’s well dench, innit? You’re more than welcome, mates.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

1. Gdy wszedłem do biura, wszyscy już poszli na lunch.
2. Po wykładzie poszliśmy na piwo.
3. Mark zapomniał, co mu powiedziałeś.
4. Gdy zadzwoniłem, ty już wyszedłeś.
5. Komputer się wyłączył, bo bateria padła.
6. Gdy wróciliśmy do rodzinnego miasta, zauważyliśmy, że wiele się tam zmieniło.
7. Sarah poszła do łóżka, gdy dzieci usnęły.
8. Wyciągnąłem portfel i zobaczyłem, że nie wziąłem ze sobą żadnych pieniędzy.
9. Pojechaliśmy do kina, ale okazało się, że od kilku tygodni było zamknięte.
10. Nie mogłem pracować z powodu przerwy w dostawie prądu, więc poszedłem na spacer.
11. Gdy dotarłem do domu, przypomniałem sobie, że zostawiłem klucze na moim biurku.
12. Dotarłem na dworzec, ale pociąg już odjechał.
13. Gdy zobaczyłem dym, wybiegłem na zewnątrz.
14. Zanim przyjechała straż pożarna, dom się cały spalił.
15. Starałem się ich coś nauczyć, ale oni rozmawiali zamiast mnie słuchać.

Odpowiedzi:

1. When I came into the office, everyone had gone for lunch.
2. After the lecture we went for a beer.
3. Mark forgot what you had told him.
4. When I called, you had already left.
5. The computer turned off because the battery had died.
6. When we went back to our hometown we noticed a lot had changed.
7. Sarah went to bed when her children fell/had fallen asleep.
8. I fished out my wallet and noticed that I hadn’t taken any money with me.
9. We went to the cinema, but it turned out it had been closed for a few weeks.
10. I couldn’t work because of the power cut, so I went for a walk.
11. When I got home, I remembered I had left the keys on my desk.
12. I got to the station, but the train had left.
13. When I saw the smoke, I ran outside.
14. Before the fire brigade arrived, the house (had) burnt down.
15. I was trying to teach them something, but they were talking instead of listening to me.