Niniejszy wpis zainspirowany został ćwiczeniem behawioralnym, które zrobiłem dla jednego ze swoich uczniów. Jako że ćwiczenie i fajne, i przydatne, postanowiłem się podzielić nim ze wszystkimi, ale dedykuję je szczególnie tym, którzy mają trudności w utrwaleniu szyku wyrazów w języku angielskim. Zaznaczam jednak, że poniższe wskazówki nie dotyczą wszystkich możliwych, rzadszych czy bardziej wyjątkowych bądź wyrafinowanych sytuacji, ale obejmują szyk standardowy ze wszystkimi czasownikami za wyjątkiem modalnych oraz czasownika be. Czemu? Bo to materiał na osobny wpis.
Dla przypomnienia: na czym polega ćwiczenie behawioralne i kiedy je stosujemy? Przede wszystkim korzystamy z niego w przypadku upierdliwych wyrazów, zwrotów, konstrukcji i zdań, które jakoś tak odbijają się od naszego mózgu niczym groch od ściany. Cóż, niekiedy tak bywa, żaden wstyd, bo akurat o szyku wyrazów zapominają i bardziej zaawansowani uczniowie. Ćwiczenie behawioralne wykonujemy po to, by wyuczyć się nawyku, tu: nawyku stawiania wyrazów w odpowiedniej kolejności. Aby to zrobić, przez np. 7-10 kolejnych dni codziennie paręnaście czy nawet parędziesiąt razy pod rząd powtarzamy problematyczne zagadnienie. Takie podejście nie wyczerpuje możliwości wykonywania ćwiczeń behawioralnych, ale stanowi dobry początek. Po tym czasie (nierzadko jednak znacznie szybciej!) mózg powinien „zaskoczyć”, a zagadnienie powinno przestać stanowić problem.
Twierdzenie → osoba + operator + czasownik (+ reszta zdania)
Wyjątek: w powyższym wzorze brak operatora dla Present Simple i Past Simple
Present…
…Simple: I go to school.
…Continuous: I am going to school.
…Perfect: I have gone to school.
…Perfect Continuous: I have been going to school.
…Perfect Continuous: I had been going to school.
…Perfect Continuous: I will have been going to school.
Pytanie → operator + osoba + czasownik (+ reszta zdania)
…Perfect Continuous: Have I been going to school?
…Perfect Continuous: Had I been going to school?
…Perfect Continuous: Will I have been going to school?
Przeczenie → osoba + operator + not + czasownik (+reszta zdania)
…Perfect Continuous: I have not been going to school.
…Perfect Continuous: I had not been going to school.
…Perfect Continuous: I will not have been going to school.
Przykładowe zdania mogą być dowolne, a najlepiej niech będą takie, które dla Was coś znaczą lub które sami zrobiliście. Pamiętajcie tylko o tym, że operatory wymuszają konkretną formę czasownika, więc najlepiej skorzystać z takiego zdania, w którym czasownik główny (ten, co ma znaczenie, czyli każdy poza operatorem) jest nie tylko nieregularny, ale i ma różne formy 2. i 3. Dzięki temu nie popieprzy się Wam czas Past Simple z żadnym o aspekcie perfect.
Tak naprawdę przeczenie to to samo co twierdzenie, tylko z dodatkowym słówkiem not stawiamym po operatorze albo z nim połączonym. Natomiast pytanie to to samo co twierdzenie, ale z operatorem zamienionym miejscami z osobą. Proste? Jak drut, jak słońce, a nawet jak druciane słońce!
Zwróćcie też uwagę, że operatory są wszędzie za wyjątkiem dwóch miejsc: twierdzenia czasu Present Simple i Past Simple. Dzieje się tak dlatego, że tu już sama forma czasownika mówi, z jakim czasem mamy do czynienia, dlatego nie dublujemy informacji gramatycznej drugim słówkiem o tej samej wartości (tak na marginesie to tej regule zawdzięczamy pojedyncze przeczenie czy pytania niebezpośrednie). W innych zdaniach i czasach formy czasownika są niewystarczające i gdybyśmy pousuwali operatory, to nie byłoby wiadomo, czy mówimy o teraźniejszości, przeszłości czy przyszłości. Nic by nie było wiadomo, nic!
I tak, zdaję sobie sprawę, że zdań mamy dokładnie 36 i może nie wszyscy mają czas siedzieć przed lustrem i powtarzać każde z nich paręnaście razy przez pół dnia. Wiem, że niektórzy prowadzą tak zwane życie prywatne, czymkolwiek miałoby ono być. Jak więc korzystać z powyższego wykazu? Sugeruję zaopatrzyć się w jego papierową wersję i mieć z tymi zdaniami jak najczęstszy kontakt. Można wydrukować, przepisać czy nawet w Excelu przerysować, a następnie powiesić sobie na ścianie lub na lodówce bądź do czoła przybić – do I care?! Ma być zapamiętane i tylko to mnie interesuje, a jak to osiągniecie, to ja już nie wnikam!
Tak więc gdy będziecie mieć wątpliwość, jak powiedzieć to, co Wam na sercu leży, odprężcie się, może zamknijcie oczy i pomyślcie, z jakim zdaniem macie do czynienia (twierdzenie, pytanie, może przeczenie) i przypomnijcie sobie, jak takie zdanie wygląda w języku angielskim. Bo. Kolejność. Wyrazów. To. W. Angielskim. Świętość.
Gdy opanujecie powyższe, to żaden z pozostałych trybów i żadna z pozostałych stron w języku angielskim nie sprawi Wam najmniejszego problemu. Cross my heart and hope to die, stick a needle in my eye.