Jak zadawać pytania w języku angielskim?

Ciekawa sprawa z tymi pytaniami w języku angielskim. W odróżnieniu od języka francuskiego, gdzie można je zadawać na trzy sposoby (jak twierdzenie z intonacją pytającą, twierdzenie uzbrojone o przysłówek pytający lub przez starą dobrą inwersję), w języku angielskim aż tak frywolni być nie możemy. Szyk wyrazów jest stały bez względu na to, czy mamy do czynienia z twierdzeniem, przeczeniem czy też pytaniem, ale skoro wpis ten ma być o pytaniach, na pytaniach się skupimy, shall we?

Zauważyłem, że największym (i standardowym) problemem, z którym stykają się moi uczniowie, jest tłumaczenie z języka polskiego na język angielski pytań, które chcą zadać. W związku z tym nie raz i nie dwa pytanie typu „Z kim pracujesz?” czy „O kim rozmawiacie?” przekalkowano na With who do you work? oraz About who are you talking?, co jest, oczywiście, niepoprawne, złe i krzywdzące dla uszu mych. Co w tym niewłaściwego, zapytacie? Ano to, że nie tak stawia się pytania w języku angielskim. A jak? To zależy od tego, czy chcemy zadać pytanie zamknięte (takie, na które logiczna odpowiedź brzmi „tak”, „nie” bądź „nie wiem”) bądź otwarte (takie, które nie jest zamknięte, to znaczy na które logiczna odpowiedź może być dowolna i niemal nieograniczona).

Ogólnie mówiąc, w standardowym szyku pytań zamkniętych na pierwszym miejscu mamy operator danego czasu, następnie rzeczownik (osobę lub rzecz, po prostu wykonawcę czynności) oraz czasownik (wykonywaną czynność), a później, jeśli takowa istnieje, resztę zdania:

operator + osoba + czasownik (+ reszta zdania)

Natomiast w standardowym szyku pytań otwartych jest dokładnie to samo, co powyżej, tylko że wzbogacone o słówko pytające (zwane zaimkiem pytającym) stawiane przed operatorem. I tyle!

słówko pytające + operator + osoba + czasownik (+ reszta zdania)

Teraz następuje najlepsza część: o ile w języku polskim form zaimków pytających można doliczyć się kilkaset (ponad 30 na jeden zaimek!), to w języku angielskim słówek pytających jest 9. No szału nie ma, nie ma co ukrywać, ale to świetna wiadomość. Sugeruję więc nie uczyć się tłumaczeń pytań typu „z kim?”, „po co?”, „przy czym?”, bo to i tak nie wyjdzie. Radzę nauczyć się, do czego poszczególne słówka się odnoszą; których do czego najogólniej używamy. W ten sposób zniknie nierozwiązywalny problem tłumaczenia i będziecie wiedzieć które, kiedy i gdzie należy użyć.

Oto i domeny poszczególnych angielskich zaimków pytających:

• who stosujemy w pytaniach o osobę; tak podmiot, jak i dopełnienie (Who is that man standing over there? Who do you work for?).
• whom też stosujemy w pytaniach o osobę, ale nie o podmiot, a o dopełnienie czasownika (Whom shall I give the letter to? Against whom have the charges been pressed?). Nieco więcej o tym zaimku i co on czyni z pytaniem napisałem poniżej.
• whose stosujemy, gdy pytamy o przynależność bądź relacje rodzinne (Whose child is it? Whose books are these?).
• what stosujemy, gdy pytamy o rzecz, cechę lub jakość w ujęciu globalnym, to znaczy nie sugerując odpowiedzi, z których rozmówca ma wybrać (What would you like for breakfast? What time is it?).
• which stosujemy jak what, ale z tą różnicą, że rozmówca ma zasugerowane odpowiedzi do wyboru: wachlarz takich odpowiedzi albo podajemy sami w pytaniu, albo jest on domyślny i wynika z kontekstu (Which do you prefer, the blue shirt or the green one? Which car do you find more luxurious?).
• where stosujemy w przypadku pytań o miejsce (Where are you from? Where is Susan going?).
• when stosujemy, gdy pytamy o czas i porę, ale żeby było zabawniej zazwyczaj nie używamy tego słówka w pytaniach o godzinę (When did they move out? When do you usually go on holiday?).
• why stosujemy w pytaniach o powód (Why did you leave the door open? Why are you crying?).
• how stosujemy w pytaniach o sposób (How do you pronounce „neurofibromatosis”? How may I help you?).

Jak widać z powyższego zestawienia wszystkie zaimki pytające poza jednym zaczynają się od liter „wh”, toteż dlatego funkcjonują w języku angielskim także pod nazwą wh-words. Sądzę, że to też ułatwia zapamiętanie tych słówek.

Pewnie, że w języku codziennym, nieformalnym, kolokwialnym można sobie pofolgować i niekiedy stosować w charakterze pytań twierdzenia z intonacją pytającą, ale szczytem czystości gramatycznej to nie jest. Mówię to ja, gramatyczny nazista. Dziękuję, smacznego i na zdrowie.

A teraz krótka uwaga dla nieco bardziej zaawansowanych bądź ambitnych uczniów. Pytania otwarte o dopełnienie w szyku standardowym z czasownikiem łączącym się z przyimkiem można podzielić ze względu na „czystość” gramatyczną. Tak więc nasze przykładowe zdanie „Z kim pracujesz?” można zrealizować tak:

• With who do you work? – wersja niepoprawna nie ze względu na zaimek pytający, ale ze względu na miejsce przyimka with, bowiem zaimek pytający who niejako spycha na koniec zdania potencjalne przyimki pochodzące od czasownika głównego.
• Who do you work with? – najczęściej spotykana wersja tego typu pytania, która nie wyróżnia się niczym wyjątkowym. Ot, zgrabne, ładne i poprawne pytanie.
• Whom do you work with? – pytanie nieco ładniejsze i nie to, że bardziej poprawne, ale czystsze gramatycznie dzięki użyciu zaimka pytającego whom stosowanego w pytaniach o dopełnienie właśnie.
• With whom do you work? – wersja najpiękniejsza gramatycznie stosowana nie tylko przez purystów, ale i w bardzo oficjalnych, formalnych sytuacjach. Lub gdy chcemy zabrzmieć bardzo starannie.

Pamiętajcie, że gdy nie wiecie, jak o coś zapytać, weźcie głęboki oddech, może zamknijcie oczy i pomyślcie, o co chcecie zapytać. O osobę? Miejsce? A może powód? Gdy będziecie mieli początek, reszta przyjdzie sama, bo to tylko kwestia stałej kolejności wyrazów.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

1. Jesteś zmęczony?
2. Co jest tańsze, samochód czy motor?
3. Czemu jesteś nieszczęśliwy?
4. Co on powiedział?
5. Jak się wymawia „agape”?
6. Kim ona jest?
7. Ile masz czasu?
8. Skąd to masz?
9. Kto wam to dał?
10. Dlaczego płaczesz?
11. Jak się pisze „oobleck”?
12. Skąd ona jest?
13. Z kim oni rozmawiają?
14. Co wolisz, kawę czy herbatę?
15. Czyje to dokumenty?

Odpowiedzi:

1. Are you tired?
2. Which is cheaper, a car or a motorbike?
3. Why are you unhappy?
4. What did he say?
5. How do you pronounce 'agape’?
6. Who is she?
7. How much time have you got?
8. Where did you get it from?
9. Who gave you that?
10. Why are you crying?
11. How do you spell 'oobleck’?
12. Where’s she from?
13. Who are they talking to?
14. Which do you prefer, coffee or tea?
15. Whose documents are these?