Zdania czasowe odnoszące się do przyszłości

Kilka dni temu (stan dokładnie z 26 stycznia 2016 roku) sieć komórkowa nju mobile miała takie oto nagranie, gdy dzwoniło się do osoby, która akurat z kimś rozmawiała:

We will let you know when he’ll finish the call.

Nie jest to całość nagrania, ale jest to ta jego część, z której pochodzi inspiracja do niniejszego wpisu. Ci z Was, którzy mieli styczność z pierwszym trybem warunkowym powinni już zobaczyć błąd gramatyczny, ponieważ zdania czasowe na pewno macie już w małym palcu – i to na dodatek tym u stopy! Tych z kolei, którzy nie wiedzą, o co chodzi, zapraszam do dalszej lektury.

W zdaniu mamy (a raczej powinniśmy mieć) do czynienia z tak zwanym zdaniem czasowym, a dokładniej ze zdaniem okolicznikowym czasowym, co w języku angielskim funkcjonuje pod nazwą adverbial time clause. Może nazwa nie jest dla Was najistotniejszą sprawą pod słońcem, ale ja uważam, że nie zaszkodzi ją znać. Przynajmniej człowiek nabiera samodzielności w nauce, a to i ważne, i zwyczajnie miłe, a fajnie, jak jest miło, prawda?

Jest to zagadnienie, które inaczej jest realizowane w języku polskim, stąd błąd popełniony przez sieć jest klasycznym błędem popełnianym przez Polaków. Zdania czasowe, najogólniej mówiąc, służą określaniu relacji czasowych pomiędzy wymienianymi sytuacjami. Pojawiają się tutaj więc słówka typu when („gdy”), before („zanim”), as soon as („jak tylko”) czy the moment („w momencie”) oraz inne podobne okoliczniki. Jeśli odnoszą się do przeszłości, to większych problemów nie ma ponad te, które wynikają ze wzajemnego położenia czasów narracyjnych, ale haczyk tkwi w tym, że jeśli pojawią się one w zdaniu, które odnosi się do przyszłości, stosujemy czas teraźniejszy, a nie przyszły. Niezły myk, nie? Najczęściej mamy do czynienia z czasem Present Simple. W zdaniu głównym z kolei (czyli tym drugim, zależnym od zdania czasowego) można zastosować dowolną logicznie pasującą konstrukcję odnoszącą się do przyszłości i mogącą mieć wartość czasu przyszłego. Dzisiaj jednak, zważywszy na przytoczony przykład, powiem tylko, że najprościej i najczęściej używa się czas Future Simple.

W poniższych parach zdań pierwsze jest „zwykłe”, a drugie zawiera zdanie czasowe.

• I’m seeing my doctor tomorrow, so I’ll ask for a prescription for you.
  When I see my doctor tomorrow, I’ll ask for a prescription for you.
• The guests arrive at six. By then, I’ll have prepared the dinner.
  By the time the guests arrive I’ll have prepared the dinner.
• The children will finish their homework soon. Then, they’re going to bed.
  As soon as the children finish their homework, they’re going to bed.

W zdaniu czasowym można użyć Present Perfect, jeśli chcemy podkreślić definitywne zakończenie czynności bądź długość jej trwania.

• You’ll understand how our company works when you’ve spent a few weeks here.
• Hand in the paper when you have finished writing.

Można spotkać się z opinią, że zdania czasowe przypominają budową wspomniany pierwszy tryb warunkowy (a niekiedy nawet zerowy), ale tak naprawdę to są one jego częścią, a konkretnie częścią warunkową (choć w tym wypadku może lepszą nazwą byłaby „część czasowa”, gdyż warunek będzie spełniony i jest to tylko kwestia czasu właśnie).

• If you see Mary, give her this letter. Jeśli spotkasz Mary, daj jej ten list. Nie wiem, czy będziecie się widzieć. Mówi o tym zdanie warunkowe if you see Mary, a konkretnie słówko if, oznaczające „jeśli”.
• When you see Mary, give her this letter. Zakładam lub wiem, że będziecie się widzieć. Mówi nam o tym zdanie czasowe when you see Mary, a konkretnie słówko when, oznaczające „gdy”.

Inne okoliczniki używane w zdaniach czasowych to np. by the time („do momentu”), immediately („gdy tylko”), once („gdy”), the next time („następny razem”), whenever („za każdym razem”), no sooner than („ledwo”) czy the sooner („im szybciej”).

• By the time my parents arrive, I’ll have cleaned the entire house. Posprzątam cały dom zanim rodzice przyjadą. Taki synalek ze mnie!
• Once you have obtained the clearance, you will be allowed to enter the premises. Będzie można wejść na teren placówki po otrzymaniu przepustki.
• Tell Max I miss him the next time you see him. Powiedz Maksowi, że za nim tęsknię, gdy go znów zobaczysz.
• The sooner he quits smoking, the better for him. Im szybciej przestanie ćmochać, tym lepiej dla niego (i w sumie dla wszystkich dookoła też).

Poniżej przedstawiam kilka wskazówek odnośnie stosowania niektórych okoliczników.

Słówka till oraz until można przetłumaczyć jako „dopóki nie”, ale po nich zwykle nie stosuje się przeczenia.

• We’re staying at home until the weather changes.
• I’ll not say a word till you ask me.

The sooner („im szybciej”) występuje najczęściej z innym przymiotnikiem bądź przysłówkiem w stopniu wyższym.

• The sooner you tell your parents the better for you.
• The sooner the children fall asleep, the more time we’ll have for each other.

While („podczas gdy”) używane jest do wyrażania jednoczesności z inną czynnością, w związku z czym stosuje się tutaj czas Present Continuous.

• While we’re doing the washing, you’ll do the washing-up.

Nie zawsze po when należy stosować czas teraźniejszy, bowiem niekiedy słówko to może odpowiadać nie na pytanie „kiedy?”, ale „co?”. Dokładnie tak samo jest z if, które może oznaczać nie tylko „jeśli” (wtedy łączy się z czasem teraźniejszym) oraz odpowiadać na pytanie „czy?” (łącząc się z czasem przyszłym).

• You must tell me when they come. → When do you have to tell me?
  You must tell me when they’ll come. → What do you have to tell me?
• I’m not sure when she will arrive. → What don’t I know?
• We can’t remember when the match will start. → What don’t we remember?
• He’s not sure if the new sofware will start messing with the old one. → What isn’t he sure?
  He will be sure if he sees it. → When will he be sure?
• If we miss the bus, we’ll have to walk. → When will we have to walk?
  I’ve got no idea if you’ll catch the bus. → What don’t I know?

Ciekawym słówkiem jest unless, bo ten spójnik sprawia zwykle problemy w stosowaniu, choć jest naprawdę prosty w obsłudze. Wystarczy wiedzieć, że w rzeczywistości oznacza if not, dlatego nie stosuje się go z przeczeniem.

• Unless we book a table, we won’t be able to eat at that restaurant tonight.
• If we don’t book a table, we won’t be able to eat at that restaurant tonight.

Wracając do naszego przytoczonego na wstępie cytatu z błędem. Jak jest poprawnie? Wyłącznie tak:

We will let you know when he has finished/he finishes the call.

Mamy dwa zdania czasowe – when he has finished oraz when he finishes the call – w których w odróżnieniu od języka polskiego nie możemy użyć czasu przyszłego. Koniec, kropka. Nie twierdzę, że zdanie jest błędne pod względem gramatycznym, ale w aktualnym kontekście jest niewłaściwe, bo ma inne znaczenie niż pierwotnie zakładano. Otóż will może wystąpić w zdaniu czasowym (ba, może nawet wystąpić i po if) nie jako znacznik czasu przyszłego, ale… czasownik modalny. Jest to jednak osobny temat, choć już kiedyś poruszałem podobną kwestię. Zainteresowanych odsyłam do wpisu „Will” po „when” w zdaniu czasowym?, a niezainteresowanym przypominam o świętości kontekstu.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

1. O której odjeżdża pociąg?
2. On wie, czy oni wygrają ten mecz.
3. Nie jesteśmy pewni, czy oni przyjdą.
4. Nie wiem, o której zaczyna się film.
5. Zadzwonię do ciebie, gdy wrócę do domu.
6. Ona się do niego nie odezwie dopóki on jej nie przeprosi.
7. Nie jesteśmy pewni, czy oni tu będą.
8. Zanim wyjdziesz, nakarm psa.
9. Jak tylko go zobaczysz, uciekaj!
10. Gdy przyjdę do pracy, zrobię sobie kawę.
11. Jak z tym skończycie, możecie iść.
12. Wiem, kiedy znów się spotkamy.
13. Poznam go, gdy go zobaczę.
14. Jeśli przegrasz, już nigdy się do mnie nie odzywaj.
15. I’m szybciej to zrozumie, tym szybciej naprawi swe błędy.

Odpowiedzi:

1. When does the train leave?
2. He knows if they’ll win the match.
3. We’re not sure if they’ll come.
4. I don’t know what time the film starts.
5. I’ll phone you when I get back home.
6. She’s not talking to him until he apologises to her.
7. We’re no sure if they’ll be here.
8. Feed the dog before you go.
9. As soon as you see him, run!
10. When I get to work, I’ll make myself coffee.
11. When you’re done with it, you can go.
12. I know when we’ll meet again.
13. I’ll recognise him when I see him.
14. If you lose, don’t talk to me ever again.
15. The sooner he understands it, the sooner he’ll fix his mistakes.