Pierwszy tryb warunkowy – część 2

W poprzedniej części dowiedzieliście się, jak i kiedy stosujemy pierwszy tryb warunkowy, szczególnie uwzględniając czas Present Simple w zdaniu warunkowym. Jako że tryb ten ma do swej dyspozycji wszystkie czasy teraźniejsze, dzisiaj pokażę, jaką zmianę znaczenia wywołują pozostałe czasy. Jeśli jednak temat angielski trybów warunkowych jest dla kogoś całkiem obcy, to sugeruję najpierw zapoznać się z tekstem Tryby warunkowe: wprowadzenie, gdzie tłumaczę, czym są elementy takich zdań, jak je od siebie odróżnić i dlaczego to takie istotne.

W zdaniu warunkowym bardzo często pojawia się Present Perfect. W odróżnieniu od Present Simple służy on podkreśleniu końca czynności wyrażonej w tym czasie. Present Simple wskazuje zwykle początek czynności lub po prostu fakt jej wystąpienia bez podkreślania żadnego etapu.

• I’ll text you when I see Mark.
  Wyślę wiadomość, jak moje gały zarejestrują personę Markiem zwaną.
• I’ll text you when I’ve seen Mark.
  Wyślę wiadomość po ewentualnym spotkaniu z Markiem.
• If we have finished by four, we’ll manage to catch the 4:15 train.
  Jeśli skończymy przed czwartą, zdążymy na pociąg o 16:15.
• If we finish at four, we won’t catch the 4:15 train!
  Jeśli skończymy o czwartej, nie złapiemy pociągu o 16:15!

Warto zauważyć, że często różnica między Present Simple a Present Perfect jest subtelna i niekoniecznie widoczna w tłumaczeniu, a mimo wszystko znacząca.

• You’ll feel much better when you take a bubble bath.
  Poczujesz się lepiej, gdy weźmiesz kąpiel (a dokładniej: poczujesz się lepiej już w momencie brania kąpieli).
• You’ll feel much better when you’ve taken a bubble bath.
  Poczujesz się lepiej, gdy weźmiesz kąpiel (a dokładniej: poczujesz się lepiej po kapieli).
• We’ll talk about this when we have dinner.
  Porozmawiamy podczas kolacji.
• We’ll talk about this when we’ve had dinner.
  Porozmawiamy po kolacji.

Present Perfect może też być używany, gdy nie wiemy, czy coś miało miejsce w przeszłości; to znaczy nie jesteśmy pewni, czy warunek został spełniony, czy też nie. Zastosowanie Present Simple umiejscowi warunek w przyszłości, a Present Perfect – w przeszłości. Stanowi to jedno z najbardziej podstawowych i kluczowych zastosowań tej konstrukcji!

• Send me the report asap if you’ve done it.
  Jeśli skończyłeś pisać raport, to migusiem mi go wyślij.
• If those little brats have broken another of my precious candles, I’ll trade them for doughnuts.
  Jeśli bachory strzaskały kolejną z moich bezcennych świec, to wymienię je na pączki. Dzieci, nie świece. Świece to obiekty kolekcjonerskie, czego o dzieciach powiedzieć nie można.
• May I borrow the book if you’ve finished reading it?
  Czy mogę pożyczyć tę książkę, jeśli skończyłeś ją czytać?
• If John’s left Alice on read, she’ll go furious! I’d be too.
  Jeśli John tylko przeczytał wiadomość od Alice i jej nie odpisał, Alice będzie wkurzona. Też bym był.

W podobnych sytuacjach możliwe jest też zastosowanie czasów przeszłych, jeśli wymaga tego sytuacja lub kontekst nie pozwala na użycie czasu o aspekcie perfect.

• If John missed the 7:30 train, he’ll be late.
  Jeśli John spóźnił się na pociąg o konkretnej godzinie, to się spóźni.
• I won’t have to buy veggies if you bought some at the market.
  Nie będę musiał kupować warzywek, jeśli kupiłeś je na rynku.
• If they listened to what she had to say, they’ll know what to do next.
  Jeśli słuchali, co ona miała do powiedzenia, będą wiedzieć, co zrobić dalej.

Co ciekawe, nie wszyscy gramatycy uznają powyższe dwie konstrukcje za tryb warunkowy, bo w tych zdaniach czasy zachowują się „normalnie” i zastosowane zostały zgodnie z regułami trybu oznajmującego (a pamiętajmy, że w trybach warunkowych czasy zachowują się „nienormalnie”). Jest to co prawda rozważanie natury teoretycznej i odnosi się bardziej do nazewnictwa niż samego zastosowania, ale mimo wszystko mamy do czynienia z warunkiem, więc postanowiłem wspomnieć o tej konstrukcji. Wynika z tego, że pierwszy tryb warunkowy to zarówno tryb realny odnoszący się do przyszłości, jak i tryb „niepewny” odnoszący się do przeszłości.

Kolejnym możliwym czasem jest Present Perfect Continuous. Jego zastosowanie w częsci warunkowej wynika bezpośrednio z samej teorii czasu: służy podkreśleniu trwania danej czynności przez pewien czas lub od pewnego momentu w przeszłości.

• After you’ve been driving all night, you’ll want nothing but to sleep.
  Po całonocnej podróży będziesz pragnął jedynie spać.
• I’ll turn off the computer after it’s been running for an hour. The fan’s broken, so I don’t want it to explode in my face.
  Wyłączę komputer po godzinie, bo wiatrak mu się zepsuł i nie chcę, by mi eksplodował w twarz.
• Only when you’ve been working with them for many years will you understand why I quit.
  Dopiero, gdy z nimi popracujesz kilka lat, zrozumiesz, czemu odszedłem.

Zupełnie jak Present Perfect i ten czas w trybie warunkowym może służyć do mówienia o potencjalnej czynności, co do której wykonania nie mamy pewności, zachowując informację co do długości jej trwania, intensywności lub momentu rozpoczęcia.

• You should pass your exam with flying colours if you’ve been revising long enough.
  Powinieneś zdać egzamin śpiewająco, jeśli tylko wystarczająco długo powtarzałeś.
• We should find out if they’ve been talking about us.
  Powinniśmy się dowiedzieć, czy o nas gadali.
• Max should be quite the beefcake if he’s been working out as much as he said he would.
  Max powinien już być niezłym mięśniakiem, jeśli ćwiczył tak dużo, jak mówił, że będzie ćwiczył.

W części warunkowej może się także pojawić czas Present Continuous. Czas ten ma za zadanie podkreślić trwanie danej czynności, czyli znów nie odbiega od teoretycznych fundamentów czasu. Często wtedy zdanie takie wprowadzone jest spójnikiem while (niekiedy i when) zamiast if.

• Please wait while I’m talking to my grandma.
  Nie życzę sobie, by mi przeszkadzano podczas rozmowy z babunią. Czekej tutej dzisiej! I owszem, jeśli uważacie, że takie zdanie mogłoby paść również w odniesieniu do teraźniejszości, macie 100% racji. Kontekst, ludzie!
• While you’re sweet-talking your boyfriend, I promise I’ll be quiet.
  Jak będziesz czarować swojego chłopaka, to obiecuję, że będę cicho.
• I’ll fix something to eat while you’re having a shower, you filthy pig.
  Ty idź się myj, brudasie, a ja coś upichcę.
• While you’re doing the shopping, I’ll do the laundry.
  Gdy ty będziesz robić zakupy, to ja zrobię pranie.
• I’ll tell you everything when you’re not doing anything important.
  Wszystko ci powiem, gdy tylko nie będziesz zajęty.

Jako że typowym zastosowaniem czasu Present Continuous jest także mówienie o planach, to zastosowanie można przenieść także i na grunt pierwszego trybu warunkowego.

• I’ll feed your doggo if you’re going away for the weekend.
  Jeśli masz w planach wyjechać na weekend, to ja będę karmił twojego pieseła.
• I’ll feed your doggo when you go away for the weekend.
  Gdy tylko zechcesz wyjechać na weekend, ja będę karmił twojego pieseła. Nie wiemy, jakie ktoś ma plany, więc tylko mówimy o naszej gotowości do pomocy.
• I can sleep at my parents’ if you’re having a party tomorrow.
  Prześpię się u rodziców, jeśli planujesz roznieść chałupę.
• If you will cause us trouble, we will put you up for adoption.
  Jeśli nadal będziesz sprawiał problemy, oddamy cię do adopcji.

Konstrukcją należącą do domeny Present Continuous jest konstrukcja to be going to, która i tu może się pojawić. W zdaniu warunkowym mówi o intencji lub jednorazowości skutku.

• If he’s going to be an asshole, I’ll cut him off.
  Jeśli nadal będzie zachowywał się jak dupek, to zerwę z nim znajomość.
• You’ll have to leave if you’re going to talk to me like that.
  Będę cię musiał wyprosić, jeśli będziesz tak do mnie mówił.
• If I’m hungry, I’ll eat like crazy.
  Gdy zgłodnieję, będę jadł jak szalony (i zwykle tak robię).
• I’m going to throw you out of the window if you piss me off.
  Wyrzucę cię przez okno, gdy mnie wkurzysz (jednorazowo).

Każdy czas niesie ze sobą zmianę znaczenia, której należy być świadomym, tym bardziej że język polski nie dysponuje aż takim bogactwem aspektów, umiejscawiających czynności w czasie i względem siebie. Nie wymieniłem, oczywiście, wszystkich możliwych znaczeń i zastosowań, ale zaznaczyłem najczęstsze kombinacje, dając punkt zaczepienia do dalszej własnej nauki i grunt pod kolejne tryby warunkowe.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

1. Paczka zostanie wysłana, jak tylko przeleje pan pieniądze.
2. Zadzwonię do ciebie, gdy skończę pisać.
3. Daj mi znać, gdy będziesz potrzebować mojej pomocy.
4. Zanim oni wrócą, będzie już za późno na spacer.
5. Jeśli jesteś zmęczony, odłóż książkę i idź spać.
6. Nie wyjdę zanim nie kupię nowych butów!
7. Po całym dniu picia kawy nie będziesz w stanie zasnąć.
8. On nic nie zje, gdy się zdenerwuje.
9. Będziesz to lepiej czuł, gdy trochę dłużej nad tym popracujesz.
10. Jeśli sobie pani tego życzy, może się się pani skontaktować z nami mailowo.
11. Gdy się zorientujesz, że popełniłeś błąd, będzie za późno, by wszystko naprawić.
12. Zanim skończysz pracę, ja już będę leżał na plaży.
13. Gdy my będziemy powtarzać do egzaminu, oni będą imprezować. To niesprawiedliwe!
14. Jak tylko zaakceptujesz fakt, że życie nie jest sprawiedliwe, poczujesz się lepiej.
15. Gdy przyjedziesz do biura, ja już wyjdę.

Odpowiedzi:

1. The parcel will be sent once you’ve transferred the money.
2. I’ll phone you once I’ve finished writing.
3. Drop me a line when you need my help.
4. By the time they’ve come back, it’ll be too late for a walk.
5. If you feel tired, put the book down and go to sleep.
6. I’m not leaving before I’ve bought new shoes!
7. After you’ve been drinking coffee all day, you won’t be able to fall asleep.
8. He’ll eat nothing when he gets nervous.
9. You’ll feel it better after you’ve been working on it a bit longer.
10. If you wish, you could contact us by mail.
11. When you realise you’ve made a mistake, it’ll be too late to make things right.
12. By the time you’ve finished work, I’ll be lying on the beach.
13. While we’re revising to the exam, they’ll be having a party! It’s not fair!
14. Once you’ve accepted the fact life’s not fair, you’ll feel better.
15. When you get to the office, I’ll have left.