Pierwszy tryb warunkowy – część 1

Pierwszy tryb warunkowy to pierwszy stopień do piekła angielskiej gramatyki. Prawda to? Otóż nie, bo pomimo tego, że angielskie tryby warunkowe zwykle sprawiają Polakom problemy, to jednak wszystkie stanowią bardzo logiczne i wzajemnie uzupełniające się konstrukcje, razem tworząc zgrabne uniwersum (nie)prawdopodobieństwa. Nie są to kwestie niemożliwe do ogarnięcia rozumem, ale trzeba im poświęcić trochę czasu, skupienia i praktyki.

Jak już wiecie z wpisu pt. Tryby warunkowe: wprowadzenie, zdania w trybach warunkowych składają się z dwóch elementów: części głównej (zwanej też zdaniem głównym) i części warunkowej (zwanej także zdaniem warunkowym). Tak, polska terminologia jest bardziej zagmatwana od angielskiej, a temat ten lepiej się tłumaczy po angielsku, no ale co zrobisz, jak nic nie zrobisz! Trzeba umieć rozpoznawać obie części, bo ich kolejność jest dowolna i wybór dopuszczalnych czasów jest uzależniony od tego, w której części dana konstrukcja ma się pojawić. Na szczęście łatwo jest obie części od siebie odróżnić: główna jest zdaniem nadrzędnym, to znaczy może bez problemu istnieć samodzielnie. Część warunkowa jest jednak zdaniem podrzędnym, co oznacza, że samodzielnie stać ona nie może; musi być więc podczepiona pod zdanie nią rządzące, czyli nadrzędne właśnie.

  • If you leave, don’t come back.
    Zdanie if you leave nie może istnieć bez zdania don’t come back, jest więc naszym zdaniem warunkowym.
  • Will you call me if you see Mark?
    Część will you call me może istnieć samodzielnie, toteż stanowi nasze zdanie główne.

Po co nam w ogóle pierwszy tryb warunkowy? Przede wszystkim do opowiadania o warunku możliwym do spełnienia ze skutkami w przyszłości. Kluczowe są tutaj dwa elementy: możliwość do spełnienia oraz przyszłość. Tylko bowiem dwa tryby – zerowy i pierwszy – pozwalają nam mówić o czymś realnym; czymś, co my sami uważamy, że jest możliwe do spełnienia, lub faktycznie takie jest. I o ile zerowy tryb warunkowy mówi zarówno o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, o tyle pierwszy tryb warunkowy skupia się na teraźniejszości i przyszłości, mówiąc o potencjalnych przyszłych skutkach czynności teraźniejszej lub przyszłej.

  • If we spend all the money, we’ll need to draw out some more.
    Jeśli wydamy całą kasę, będziemy musieli wyciągnąć z banku więcej.
  • I’ll tell you everything if you promise not to be angry.
    Powiem ci wszystko, jeśli obiecasz, że nie będziesz zły.
  • If anyone is late, the teacher won’t let them in.
    Jak ktoś spóźni, nauczyciel go nie wpuści.

Zamiast if może się nam pojawiać inny spójnik, np. when, after, before, unless, until, the moment, itd. Wybór zależy w sumie tylko od nas, ale każde słówko niesie ze sobą zmianę znaczenia, oczywiście.

  • I’ll give you the money back if I have it.
    Oddam ci pieniądze, jeśli w ogóle będę miał z czego.
  • I’ll give you the money back when I have it.
    Oddam ci pieniądze, gdy będę je miał. Zakładam więc, że to tylko kwestia czasu.

Masę spójników opisuję w artykule Zdania czasowe odnoszące się do przyszłości, więc jeśli ktoś go jeszcze nie przeczytał, teraz jest ostatni moment na nadrobienie zaległości, by reszta tekstu i pozostałe tryby warunkowe miały sens.

Wspomniałem też wcześniej, że trzeba umieć odróżnić od siebie część warunkową od części głównej z dwóch powodów. Pierwszy z nich to przecinki. Jeśli zdanie w dowolnym trybie warunkowym rozpoczynamy od warunku, oddzielamy go od reszty przecinkiem. Jeśli z kolei rozpoczynamy od części głównej, przecinka nie stawiamy.

  • If your friend Ann doesn’t come, I’ll be disappointed.
  • I’ll be disappointed if your friend Ann doesn’t come.

Drugi powód, dla którego rozróżnienie zdania głównego i zdania warunkowego jest kluczowe, wynika z faktu, że w trybach warunkowych cuda wianki kabarety dzieją się z czasami właśnie w częściach warunkowych: jako że są niesamodzielnymi zdaniami, zdaniami podrzędnymi, rządzą się innymi prawami.

Jakie konstrukcje pojawiają się więc w części warunkowej? Często czas Present Simple, ale i nie tylko, bowiem wszystkie pozostałe czasy teraźniejsze również mogą się pojawić, aczkolwiek zmieniając znaczenie wypowiedzi.

  • I’ll text you the moment I see Mark.
  • If this dog bites you, you’ll have to get injections.
  • Before we leave, we’ll eat breakfast.
  • I’ll text you when I’ve seen Mark.
  • Turn the device off when it’s been running for an hour, or else it’ll explode.
  • Before we’ve saved enough money, we’ll have been saving for many years.

Kombinacji jest sporo, więc z niniejszego tekstu zapamiętajcie Present Simple, a o pozostałych czasach i ciągnących się za nimi znaczeniach opowiem innym razem.

W części warunkowej można także użyć innych czasowników modalnych, w tym czasownika will. I właśnie z tego powodu, wbrew obiegowej opinii, całkowicie normalne jest postawienie go po spójniku if. Wielu bowiem nie wie, że taki will nie jest operatorem czasu przyszłego – bo być nie może – a normalnym czasownikiem modalnym oznaczającym zazwyczaj chęć lub uporczywość (poza tym nie każde if oznacza „jeśli”; niekiedy oznacza tyle, co what, czyli „co”).

  • If you will keep telling lies, I’ll cut you up!
    Czasownik modalny will tutaj podkreśla uporczywość. Kłamczuszysz?! To cię potnę!
  • We won’t have to take a cab if you will take us to the airport.
    Jeśli zechcesz zawieźć nas na lotnisko, nie będziemy musieli płacić za złodziejskie taksówki. Tu z kolei czasownik modalny will oznacza chęć, a całość nabiera wydźwięku prośby. Usuwają will, prośba zamienia się w zwykłe zdanie z warunkiem.
  • This is beyond stupid, and I’ve no idea if I’ll finish it.
    To tak durne, że nie wiem, czy to skończę. W tym zdaniu natomiast if odpowiada nie na pytanie „jeśli”, a „co”, więc nie niesie ze sobą warunku i jest w żaden sposób niezwiązane z występującym po nim czasem.

Jeśli chodzi o część główną, to zastosujemy w niej albo czas Future Simple, albo dowolną konstrukcję o wartości czasu przyszłego, np. czas Future Perfect, tryb rozkazujący czy czasowniki modalne.

  • By the time I’ve moved out of my parents’ house, I’ll have saved enough money to buy a flat.
    Zanim się wyprowadzę od rodziców, zaoszczędzę tyle, że będę mógł kupić własne mieszkanie.
  • By the time I’ve saved enough money to go on a trip round the world, I’ll have been saving for many months.
    Zanim uda mi się zaoszczędzić wystarczająco dużo pieniędzy na wycieczkę dookoła świata, będę oszczędzał wiele miesięcy.
  • Send me the report when it’s ready.
    Wyślij mi papieruchy, gdy będą gotowe. Tryb rozkazujący mówi o tym, co należy zrobić.
  • You may come round after work if you want.
    No jeśli chcesz mi zatruwać życie po pracy, to wpadnij, jasne. Czasownik modalny may sugeruje możliwość.

We wspomnianym wcześniej wprowadzeniu do angielskich trybów warunkowych napisałem, że na angielskie tryby warunkowe można różnie patrzeć. Można je numerować, dzięki czemu przechodzi się przez nie po kolei w bardzo konkretnym porządku. Ale i można je rozpatrywać pod kątem realności i dzielić na konstrukcje pozwalające opisywać realną i nierealną przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, co według mnie ładnie domyka tę językową figurę. Jako że jednak temat nie jest krótki, ten ostatni podział zostanie opisany przeze mnie w osobnym tekście, a póki co zapraszam do ćwiczeń poniżej.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

  1. Zadzwoń do mnie, gdy dojedziesz.
  2. Gdy będę bogaty, kupię dom z basenem.
  3. Sprawdź ceny, zanim zdecydujesz, który kupić.
  4. Co zrobisz, jeśli on nie przyjdzie?
  5. Zrobię to, gdy będę miał czas.
  6. Spotkamy się na miejscu, chyba że będzie korek.
  7. Pójdziemy na zakupy, gdy skończymy pracę.
  8. Daj mi znać, gdy tylko się dowiesz.
  9. Zjedzmy zanim ostygnie.
  10. Nigdzie nie wyjdziecie, zanim nie przestanie padać.
  11. Dasz mu te dokumenty, gdy go spotkasz?
  12. Będę wdzięczny, jeśli napiszesz do mnie esemesa, gdy tylko będziesz mógł.
  13. Poczekacie, aż wrócimy?
  14. Jeśli drogi będą puste, dojedziemy w mgnieniu oka.
  15. Pójdziemy na spacer do parku, gdy przestanie padać.

Odpowiedzi:

  1. Call me when you get there.
  2. When I’m rich, I’ll buy a house with a swimming pool.
  3. Check the prices before you decide which one to buy.
  4. What will you do if he doesn’t come?
  5. I’ll do it when I have time.
  6. I’ll meet you there unless there’s a traffic jam.
  7. We’ll go shopping when we finish work.
  8. Let me know as soon as you find out.
  9. Let’s eat before it’s cold.
  10. You won’t go anywhere until it stops raining.
  11. Will you give him these documents when you see him?
  12. I’ll appreciate it if you text me as soon as you can.
  13. Will you wait until we come back?
  14. If the roads are empty, we’ll get there in the blink of an eye.
  15. We’ll go for a walk in the park when it stops raining.
3 comments to “Pierwszy tryb warunkowy – część 1”
  1. „W tym zdaniu natomiast if odpowiada nie na pytanie “jeśli”, a “co”…”

    Mogę się mylić, ale czy zamiast „co” nie powinno być „czy”?

    Czy może po prostu nie zajarzyłem tego :))

    • Pytanie w języku polskim nie ma znaczenia dla konstrukcji w języku angielskim. Można bowiem stwierdzić, że to pytanie „czego”, ale to wynika z polskiej deklinacji, niemal nieobecnej w języku angielskim.

      Chodzi więc o to, że po prostu „if” nie oznacza warunku – i to jest najważniejsze. A jak zostanie przetłumaczone, zależy od wielu czynników.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *