Angielskie czasy: Present Perfect

Jeśli kiedykolwiek mieliście problem z którymkolwiek z angielskich czasów, to zgaduję, że był to czas Present Perfect. Dzieje się tak dlatego, że w języku polskim nie ma nic, co by w jakimkolwiek stopniu ten czas przypominało. Zdanie w czasie Present Perfect raz tłumaczy się na język polski jako zdanie w czasie teraźniejszym (She’s got blue eyes to „Ona ma niebieskie oczy”), a raz jako zdanie w czasie przeszłym (I’ve bought a new car to „Kupiłem nowy samochód”). Czy w tym szaleństwie jest metoda? Tak, i to niejedna, ale skupcie się – sam czas nie jest trudny, ale wymaga nieco innego myślenia niż pozostałe czasy.

Swoje wywody zacznę trochę niestandardowo i nie tak, jak to ma miejsce w większości książek do gramatyki. Przede wszystkim zwróćcie uwagę, że Present Perfect to czas pomiędzy czasem przeszłym a teraźniejszym, którego funkcja to połączenie tego, co było, z tym, co jest teraz. W związku z tym czas ten będziemy używać do opisywania czynności wykonywanych w niezamkniętym okresie. Okresem tym może być wszystko, co jeszcze trwa, np. aktualna godzina, pora dnia, dzień, tydzień, miesiąc, pora roku, rok, całe nasze życie, stulecie i wszystko, co sobie wymyślicie, a co jeszcze się nie zakończyło. Taki okres może być jasno wpleciony w zdanie, ale i może być (często jest) domyślny.

• I haven’t eaten breakfast yet. What shall we eat? Nie jadłem śniadania, ale może zjem.
• You’ve drunk 7 cups of coffee today! Slow down! Dzień jeszcze trwa, więc może ktoś wypije jeszcze milion litrów kawy.
• It’s almost midnight, and I haven’t started doing my homework! Już prawie północ, dzień się prawie skończył, a ktoś jeszcze nie zaczął pracy domowej. I później nauczyciel ma zmarszczki z nerwów!
• What a great day! I’ve done so many things! Dzień się jeszcze nie skończył, więc może jeszcze coś uda mi się zrobić.

Bezpośrednio z powyższym łączy się kolejny element układanki: Present Perfect używamy do opisywania doświadczenia osób żywych. Oznacza to po prostu tyle, że skoro ktoś żyje, to jeszcze wszystko może się zmienić. Mogą tu się pojawić określenia, że jakaś czynność została do chwili obecnej powtórzona ileś razy, co sugeruje, że tę wartość można zmienić w przyszłości.

• I haven’t written any books. Nie napisałem, ale może kiedyś napiszę.
• Have you been to China? Pytam, czy byłeś kiedyś w Chinach.
• So far, I’ve replied to half of the mails. No to jeszcze drugie tyle przede mną.
• We’ve seen that movie twice. Let’s watch something else. Widzieliśmy ten film już dwukrotnie, więc obejrzymy coś innego.
• I’ve never won anything! Nigdy nic nie wygrałem, ale może kiedyś…
• Mark’s been married three times. Ciągle jednak żyje, więc ma jeszcze szanse na zmianę swego stanu cywilnego yet again.
• Up to now, the Smiths have had 3 children. Może doczekają się więcej potomstwa.

Z drugiej strony Present Perfect będziemy też używać do mówienia o zdarzeniach przeszłych, które mają widoczny skutek w teraźniejszości. Można powiedzieć, że okres, w którym miały miejsce przeszłe zdarzenia, został zamknięty, ale nadal wywierają one realny wpływ na bieżące zdarzenia.

• Sorry, I can’t play football with you because I’ve broken my leg. Sam sobie uzasadniłem moją niedyspozycję.
• Oh, no! I’ve lost all my money! Could you lend me some? Właśnie się zorientowałem, że zostałem bez grosza i potrzebuję wsparcia.
• Lord have mercy on my soul! What have you done?! Można sobie wyobrazić, że wykrzykuje to zdenerwowana mama po wejściu do pokoju syna, w którym (pokoju, nie synu, ale to chyba oczywiste?) panuje burdel. Kobietę nie interesują szczegóły poczynań syna, ale to, dlaczego nie widzi porządku.
• Yesss, I’ve finally won! Cieszę się, że wreszcie wygrałem.

Powyższe przykłady mogą Was nie przekonywać, dlatego podkreślam, że skutek musi być jasny i oczywisty, a nie jakiś dalece domyślny i naginający naszą wyobraźnię do granic możliwości. Tak więc to, że tu Wam teraz przekazuję wiedzę nie jest skutkiem tego, że urodziłem się jakiś czas temu. Urodziłem się, było i minęło, a teraz jest teraz bez związku z tym niewątpliwie wspaniałym dniem.

Szeroko rozumiane przełomy i nowości to także domena czasu Present Perfect. Nowości te i przełomy (na ogół powiązane ze światem nauki czy sztuki) muszą być jednak aktualne dla nas w naszej rzeczywistości.

• Have you heard the Smiths are moving out? Rodzina Smithów się wyprowadza. Taki osiedlowy njus.
  BUT Did you hear the Smiths were moving out? Tu już się wyprowadzili, a ja pytam, czy o tym wiedziałeś, gdy się wyprowadzali.
• Have you heard the news? Pytam, czy słyszałeś wiadomości. Nadal można je gdzieś usłyszeć.
  BUT Did you hear the 6 o’clock news? Pytam o konkretne wiadomości z konkretnej godziny, co wymusza użycie czasu Past Simple.
• A group of American scientists have discovered a cure for all types of cancer. W chwili pisania niniejszego postu rzeczywistość jest taka, że nie posiadamy jednego lekarstwa na wszystkie rodzaje raka. Gdy ktoś je wynajdzie, taka może być reakcja na odkrycie.
  BUT Gutenberg invented the print. Wynalezienie druku było wielkim przełomem, ale już nie dla nas, bo my dzisiaj wiemy, co to druk.

Bardzo ważne jest też, by pamiętać, że czas Present Perfect (niekiedy Present Perfect Continuous, ale to wyższa szkoła jazdy) będzie wymagany, gdy mówimy o sytuacjach, które rozpoczęły się w przeszłości i nadal trwają, jeśli mówimy, jak długo one trwają. Do mówienia o takim okresie mogą posłużyć słówka for i since, przy czym for użyjemy, gdy mówimy o okresie, a since, gdy mówimy o konkretnym punkcie w przeszłości.

• I’ve lived here all my life. Ewidentnie nadal żyję i nadal tu mieszkam.
• Susan’s worked there for over 10 years. Pracuje tam już ponad 10 lat.
• We’ve been married since last winter. Ślub zimą? Nie zmroziło to jednak ich serc, bo nadal są razem.

Najczęstszym błędem u Polaków jest używanie w powyższych zdaniach czasu Present Simple lub Present Continuous. Można to zrobić, oczywiście, ale po usunięciu określenia czasu; zostanie nam więc odpowiednio I live here, Susan works there oraz We are married. Da się? Tak, ale kontekst trochę ubożeje.

Do głównych zastosowań Present Perfect dorzucę jeszcze sytuację, gdy stosujemy przymiotnik w stopniu najwyższym. Oznacza to, że do chwili obecnej coś jest naj-jakieś. Łączy się to bezpośrednio z tym, że czas ten stosujemy do opisywania doświadczenia.

• Wow, that’s the best chicken I’ve ever tasted!
• She’s the smartest girl we’ve ever met.
• These are the cutest puppies I’ve ever seen.
• It isn’t the hottest country I’ve been to.

Z drugiej strony warto zanotować w mózgu główne sytuacje, w których czasu Present Perfect nie będziemy stosować:

• do opisywania zdarzeń przeszłych niezwiązanych z teraźniejszością, czyli do wszelkich opisów tego, co kiedyś gdzieś robiliśmy, np. What did you do at the weekend?, Who invited you to the party?, Why didn’t the children call when they arrived?
• do opisywania zdarzeń w zamkniętych okresach, co oznacza, że czynności nie można powtórzyć, np. Have you been to that old cinema? oraz Did you go to that old cinema? Pierwsze pytanie sugeruje, że nadal można to zrobić, a drugie, że nie (być może kino eksplodowało lub porwali je kosmici).
• z tzw. ostrymi określeniami czasu (typu last, ago, at, in, on)
• gdy mówimy o osobach zmarłych, bo tam już raczej niewiele się zmienia. Mamy zatem I’ve painted a portrait or two oraz Picasso painted like crazy, bo ja jeszcze żyję i może jeszcze kiedyś coś chlapnę na płótnie, ale Picasso już nie.

Jak już wiecie, zawsze przy okazji publikacji tekstu o czasach wypisuję wyrazy typowo używane w danym czasie. Dla Present Perfect będą to np. yet, just, already, recently, lately, since, for czy since when. Warto jednak zwrócić uwagę, że samo słówko since jeszcze nie gwarantuje nam czasu Present Perfect, bowiem (użyte głównie na początku zdania) może oznaczać zarówno „odkąd”, jak i może mieć wartość… because. Różnica w tłumaczeniu zależy od użytego czasu. Porównajmy:

• Since we’ve lived here, we’ve been much happier. Odkąd tu mieszkamy, jesteśmy szczęśliwsi. Nadal mieszkamy, nadal tryskamy szczęściem.
• Since we moved, we’ve been much happier. Odkąd się przeprowadziliśmy, jesteśmy szczęśliwsi. Przeprowadziliśmy się kiedyś i to się skończyło, ale nadal jesteśmy uradowani jak Maria Skłodowska-Curie.
• Since you’re here, we shall begin the meeting. Skoro tu jesteś, łaskawie rozpoczniemy zebranie.

Jeśli chodzi o budowę, to żadnych niespodzianek tu nie uświadczymy. Operatorem czasów o aspekcie perfect jest have i tylko 3. osoba liczby pojedynczej ma has. Operator ten wymusza też 3. formę czasownika. Pełną formę przeczeń have not i has not skracamy do haven’t i hasn’t.

• twierdzenie: osoba + operator + czasownik + reszta zdania
• przeczenie: osoba + operator + not + czasownik + reszta zdania
• pytanie: operator + osoba + czasownik + reszta zdania

Nie martwcie się zbytnio, jeśli nadal coś jest niejasne, bo czas Present Perfect stanowi jedno z czterech najtrudniejszych zagadnień gramatyki języka angielskiego. Poza tym podstawą opanowania dowolnego zagadnienia są ćwiczenia i czynny kontakt z językiem. Same regułki – choć stanowią podstawę praktyki – nie wystarczą.

<> Ćwiczenia <>

Przetłumacz:

1. Skończyłeś już jeść?
2. Widziałem ten film już setki razy.
3. Słyszałeś, że Ann jest w 3 miesiącu w ciąży?
4. Właśnie się wprowadziliśmy obok.
5. Byłeś tu kiedyś wcześniej?
6. Nie wyglądasz na trzeźwego. Ile piw wychlałeś?
7. Nigdy nie wygrałem na loterii.
8. Póki co nic nie zrobiłem, a jutro mija termin!
9. No nie, zgubiłem klucze do samochodu!
10. Moi rodzice całe życie mieszkają w tym samym domu.
11. Byłeś kiedyś w Londynie?
12. Jesteśmy razem od kilku lat.
13. Bardzo mi przykro, ale on odszedł.
14. Byłem dzisiaj bardzo produktywny!
15. Nie wyciągałeś już pieniędzy z bankomatu? Po co ci aż tyle?

Odpowiedzi:

1. Have you finished eating yet?
2. I’ve seen this movie hundreds of times.
3. Have you heard Ann’s 3 months in?
4. We’ve just moved in next door.
5. Have you ever been here before?
6. You don’t look sober. How many beers have you downed?
7. I’ve never won in the lottery.
8. I haven’t done anything so far, and the deadline’s tomorrow!
9. Oh no, I’ve lost my car keys!
10. My parents have lived their entire life in the same house.
11. Have you ever been to London?
12. We’ve been together for a couple of years.
13. I’m very sorry, but he’s gone.
14. I’ve been very productive today!
15. Haven’t you withdrawn money already? Why do you need so much?