Anglicyzmy w języku polskim

Dzisiaj Dzień Języka Ojczystego (Mother Language Day), który jest idealną okazją nie tylko, by się czegoś nowego dowiedzieć, ale by powtórzyć słownictwo. Jako że język angielski jest językiem międzynarodowym, nic dziwnego, że ma ogromny wpływ na inne języki, języka polskiego nie wykluczając. Poniżej przedstawiam niewielką porcję zapożyczeń z języka angielskiego funkcjonujących na co dzień w języku polskim.

• bateria testów – battery of tests
• bobslej – bobsleigh
• budżet – budget
• dżersey – jersey
• dżinsy – jeans
• flesz  – flash
• forhend/bekhend – forehand/backhand
• klipsy – clips
• komputer – computer
• kontener – container
• ksero – Xerox
• lewisy – Levi’s
• lider – leader
• mecz – match
• menedżer – manager
• monitoring – CCTV
• pampersy – Pampers (pamper po angielsku oznacza „rozpieszczać”)
• puzzle – jigsaw (puzzle)
• rewitalizacja – revilatisation
• stres – stress
• wazelina – Vaseline
• wideo – video

Swoją drogą, czy wiecie, czym różni się zapożyczenie od kalki? Kalka jest pewnego rodzaju zapożyczeniem (zwana jest też zapożyczeniem ukrytym), ale obejmuje tłumaczenie. Zapożyczenie natomiast obejmuje zwykle pewnego rodzaju alternacje fonetyczno-ortograficzne. Kalką z angielskiego skyscraper jest więc „drapacz chmur”, z kolei business został zapożyczony i uproszczony jako „biznes”.

Teraz pora na wycinek anglicyzmów, w których została zachowana oryginalna pisownia.

• bestseller
• cheeseburger/hamburger
• chipsy
• drink
• establishment
• fast food
• grill
• jogging
• lycra
• lobby
• topless
• tost
• serial

To zaledwie garść anglicyzmów, ale o ile na powyższe mogę jeszcze przymknąć oko, o tyle w przypadku poniższych słownik mi się w kieszeni otwiera. Zapożyczenia te są zwyczajnie błędne, więc proszę przeczytać, zakodować w serduszku i mózgu, a następnie przestać stosować.

• „Pacjenci są zaopiekowani”.
  Mówiąc od strony technicznej, od czasownika „zaopiekować się” nie tworzy się ani imiesłowu przymiotnikowego biernego, ani w ogóle żadnego innego. Poza tym jest to czasownik zwrotny, którym na dodatek wchodzi w rekcję z rzeczownikiem w narzędniku, a imiesłów bierny można stworzyć, gdy czasownik wchodzi w rekcję w rzeczownikiem w bierniku. Jest to wtedy czasownik przechodni, który występuje w stronie biernej. Mówiąc po ludzku, nie ma czegoś takiego jak „być zaopiekowanym” i jest to bezczelne przekalkowanie strony biernej języka angielskiego (The patients are being taken care of) na stronę bierną w języku polskim.
• „No dokładnie, tak się nie mówi!”
  Ale dokładnie co? Dokładnie się mówi? Czy dokładnie się nie mówi? A cóż to znaczy „mówić dokładnie” bądź „niedokładnie”? Kolejny kretynizm ubrany w słowa, bowiem „dokładnie” w języku polskim nie ma znaczenia zgody, jak może mieć angielskie wykrzyknienie exactly. Polskie „dokładnie” orbituje jedynie wokół precyzji.
• „Nagrodę zdobył obraz brytyjskiego reżysera…”
  Och, a od kiedy reżyserzy zajmują się malowaniem obrazów? Myślałem, że reżyser to osoba odpowiedzialna za całokształt sztuki np. filmowej bądź teatralnej… ach, no tak, bo tak właśnie jest. „Obraz” ten jest zerżniętym i bezmyślnie przetłumaczonym picture z amerykańskiego angielskiego motion picture, czyli filmu (kinowego).
• „Kolejną nominowaną produkcją jest…”
  No na pewno nie słownik języka polskiego, a szkoda! Production to znów automatyczne tłumaczenie angielskiego słowa production i wepchnięcie polskiej „produkcji” tam, gdzie powinien być „film”.
• „To wydaje się być sensowne”.
  Bo jest, skoro ja mówię, ale po co to zbędne „być”? Pewnie znów ktoś kiepsko znający język angielski zabrał się za tłumaczenie. W języku angielskim po czasowniku seem nie jest potrzebny czasownik be, a Polacy nagminnie upychają je obok siebie. Pewnie, że niekiedy trzeba (gdy po „wydawać się” mamy cokolwiek o wartości przysłówka), ale gdy mamy do czynienia z przymiotnikiem, nie ma takiej potrzeby.
• „W czym mogę pomóc?”
  Mnie w niczym, ale sobie proszę kupić porządny podręcznik do gramatyki języka polskiego, bowiem jest to kolejna kaleczka z angieleczka, a mianowicie z How can I help you?. W tym zwrocie angielskie help ma znaczenie metaforyczne, a nie dosłowne, że niby ktoś potrzebuje pomocy w wybieraniu bułek. Toż jak jestem w sklepie i nic mi się nie dzieje, pomoc jest zbędna, prawda? Ewentualnie potrzebować mogę usługi („Czym mogę służyć?”), ale nie pomocy, no chyba że padnę z wrażenia, gdy ktoś przede mną w kolejce będzie wiedział, czy w konstrukcjach pytajnych z orzeczeniem modalnym musi wystąpić bezokolicznik, czy może jednak tryb rozkazujący drugiej osoby liczby pojedynczej.

Jeśli macie wrażenie, że tutaj mądruskuję, to macie rację, ale moją pracę magisterską poświęciłem właśnie błędom w tłumaczeniu.

Zapożyczenie to bardzo wygodny i miejscami nawet przydatny proces słowotwórczy, ale z szacunku do języka ojczystego pamiętajmy o prostej regule: zapożyczenia mają prawo bytu wtedy, gdy w danym języku docelowym brak odpowiednika danego terminu. Bo, szanowni Państwo, nikt nikomu nie zabroni rzucić komuś w twarz potworkiem „dla kurażu przed najtsziftem wypiłem brudzia i przełamałem się biskwitem z tim liderem”, ale taka wypowiedź nie oznacza, że jesteśmy super poliglotami; oznacza jednak, że mamy słownictwo uboższe niż często wagarujący gimnazjalista.

I jedyne, czego brakuje mi dzisiaj w języku angielskim, to znaki diakrytyczne, czyli te wszystkie kropki, kółka, kreski i serduszka występujące dookoła liter. Mało kto wie, ale oryginalnie występowały one kiedyś w języku angielskim i były bardzo powszechne. Owszem, istnieje jeszcze garść wyrazów tradycyjnie pisanych z dierezą (naïve – „naiwny”, coöperation – „współpraca”) czy grewisem (learnèd – „wyedukowany”), ale nawet rodzimi użytkownicy języka angielskiego coraz rzadziej ich używają. Szkoda, bo według mnie to właśnie te znaki nadają charakteru alfabetom.