Ortografia brytyjska i amerykańska

26 września jest ustanowionym przez Radę Europy Europejskim Dniem Języków Obcych, w związku z czym cały ten miesiąc jest dla mnie i pozostałych blogerów językowo-kulturowych wyjątkowy. Niniejszy wpis powstał w ramach naszego corocznego Miesiąca Języków, podczas którego przez niemal cały wrzesień wybrani autorzy dzielą się mniej czy bardziej sekretną wiedzą na temat znanego im obszaru językowego. Tegorocznej, czwartej już edycji wydarzenia przyświeca różnorodność językowa, a że wiele osób boryka się z problemem mylenia pisowni brytyjskiej i amerykańskiej, postanowiłem zebrać dla Was co ważniejsze informacje w jednym miejscu, żebyście mogli raz na zawsze przepędzić te paskudne baboki z pisowni. Podziękowania, datki i podarki przyjmuję po godzinach pracy.

Rozbieżności w pisowni brytyjskiej i amerykańskiej sięgają czasów, kiedy język angielski nie posiadał jeszcze standardów ortograficznych. Dlaczego jednak nawet teraz, gdy standardy te posiadamy już od wielu lat, język angielski nowożytny posiada dwie główne odmiany: brytyjską i amerykańską? Wszystko to za sprawą pana imieniem Noah Webster, amerykańskiego leksykografa i reformatora, który wierzył, że Zachód powinien językiem zaznaczyć swoją niepodległość od Korony. Można powiedzieć, że standardy amerykańskie zaczęły się wyłaniać w roku 1828, kiedy wydano pierwszy An American Dictionary of the English Language. Początek standardów brytyjskich datuje się z kolei na rok 1755, kiedy to miała miejsce publikacja A Dictionary of the English Language Samuela Johnsona, brytyjskiego leksykografa, krytyka literackiego i poety. To tak pokrótce, bo historia historią, ale nas najbardziej interesują namacalne różnice w pisowni.

Przyjrzyjmy się więc najważniejszym różnicom w pisowni z obu obszarów językowych, zwracając uwagę na to, co się dzieje na końcu, w środku i na początku wyrazów.

standard brytyjski standard amerykański
-re/-er centre, litre, theatre center, liter, theater
-nce/-nse defence, licence, offence defense, license, offense
-ise/-ize recognise, organise, apologise recognize, organize, apologize
-our/-or colour, humour, neighbour color, humor, neighbor
-ogue/-og catalogue, dialogue, analogue catalog, dialog, analog
-mme/-m programme, gramme, kilogramme program, gram, kilogram
-xion/-ction connexion, deflexion, inflexion connection, deflection, inflection
-st/- amidst, whilst, amongst amid, while, among
-ae-/-e- leukaemia, paediatrician, synaesthesia leukemia, pediatrician, synesthesia
-oe-/-e- manoeuvre, diarrhoea, oestrogen maneuver, diarrhea, estrogen
-ou-/-o- mould, smoulder, moult mold, smolder, molt
-ll-/-l- traveller, fuelling, labelled traveler, fueling, labeled
-y-/-i- gypsy, tyre, syphon gipsy, tire, siphon
en-/in- enclose, ensure, enquire inclose, insure, inquire

Różnice w ortografii widoczne są także w czasownikach oraz wielu słowach niepoddających się klasyfikacji czy wzorom. Można by rzec, że brak wzoru to też pewien wzór!

standard brytyjski standard amerykański
dream – dreamt dream – dreamed
burn – burnt burn – burned
leap – leapt leap – leaped
spoil – spoilt spoil – spoiled
aluminium aluminum
aeroplane airplane
crayfish crawfish
furore furor
grey gray
liquorice licorice
speciality specialty
mollusc mollusk
pyjamas pajamas

Oczywiście nie są to wszystkie różnice, ale nie da się ukryć, że amerykański system pisowni jest bliższy wymowie, czyli wydawać się może bardziej “logiczny”. Znajomość odpowiednich form nie tylko jest dowodem naszego zaawansowania i profesjonalizmu, ale i pokazuje szacunek do języka oraz odbiorcy. Sam wybór odpowiedniej wersji jest zwykle kwestią indywidualną, niemniej warto uczyć się świadomie i być konsekwentnym w swoim wyborze, by brzmieć naturalnie i autentycznie.

Ortografia to nie tylko sama pisownia słów, ale i interpunkcja. Jako że jednak dbam o Wasze zdrowie psychiczne i wiem, że z nadmiaru szczęścia można go cray cray, interpunkcją zajmę się w osobnym artykule. Jeśli jednak zainteresowały Was różnice w odmianach brytyjskiej i amerykańskiej języka angielskiego, polecam serię tekstów pt. Słownictwo brytyjskie a amerykańskie, w której poruszam bardzo ważne z punktu widzenia komunikacji różnice w słownictwie z obu obszarów.

A jeśli chcecie zapoznać się z tekstami innych autorów, to specjalny wpis w ramach naszego Miesiąca Języków napisała wczoraj Olga Nina z Olga Nina w Hiszpanii, a jutro publikować będzie Kuba z Italia nel cuore. Pełną listę autorów biorących udział w tegorocznej akcji znajdziecie jak zwykle na naszym blogu grupowym. Enjoy!

,
4 comments to “Ortografia brytyjska i amerykańska”
  1. No, to wyjaśniła się zagadka, dlaczego Word mi podkreśla (w moim mniemaniu) poprawnie napisane teksty. Chodziło o to, że ustawione mam “angielski (USA)”, uczona natomiast przez całe życie angielskiego brytyjskiego piszę tak, jak piszę…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *